De verborgen Aanwezige (God)

God
We zouden het niet over God hebben, als er niet een ervaring aan ten grondslag ligt, nl de openbaring van zin en betekenis. Daardoor komt onze wereld en ons leven niet langer absurd op ons over, maar veelbelovend. Onder en achter onze gebroken wereld schuilt het Koninkrijk van God. Soms zien, vermoeden, proeven wij iets van de wereld zoals die zou kunnen zijn: vrede en recht die elkaar kussen. Alle breuken en barsten geheeld. Alle tranen gedroogd. God is het die ons dat laat zien, daarmee vertroost, corrigeert, bemoedigt, inspireert.

Een voorstelling?
Moeten we ons een voorstelling van God maken? De Bijbel is daar huiverig voor: God gaat ons voorstellingsvermogen te boven, een beeld voor of van hem is sowieso al verboden, zijn Naam is raadselachtig, niets en alles tegelijk: Ik ben die ik zal zijn.
Wil je toch een voorstelling, dan is Geest te overwegen. Niet dat we weten wat geest is, maar wel dat het niet een iets van materie is. Iets ongrijpbaars. Dat past wel bij God die de Verborgene is.
We kunnen het ook houden op inspiratie die ons overkomt als de Bijbelse verhalen ons raken. Of als we - gevormd door de Bijbelse verhalen - Hem soms even zien in onze eigen ervaringen.

Godsbewijzen
Deze inzet verschilt van de traditionele leer over God. Daarin probeert men eerst het bestaan van God te bewijzen of in elk geval heel aannemelijk te maken. Pas als zijn bestaan min of meer vast staat, is het logisch om in Hem te geloven en om de Bijbel als bijzondere openbaring met nadere 'informatie' over God te kunnen gebruiken.
Voor het bewijs voor het bestaan van God zijn twee wegen:

1) de weg van het pure denken (natuurlijke theologie)
God wordt gedefiniëerd (!) als het hoogste waarboven niets groters gedacht kan worden. Die moet wel bestaan, want bestaan is meer dan niet bestaan. Dit is het ontologisch Godsbewijs van Anselmus
Er is ook een kosmologisch Godsbewijs ontwikkeld: Een oorzaak is het gevolg van een eerdere oorzaak. Maar ooit moet het begonnen zijn met een eerste oorzaak: God die zelf niet veroorzaakt is of zijn eigen oorzaak is.
Tillich noemt God het 'zijn', dwz het zijn dat zelf geen zijnde is, maar aanzijn verleent aan alle zijnden. Het zijn 'zijnt' ahw.¹
Een derde Godsbewijs is het teleologische: de werkelijkheid zit doelmatig in elkaar: dat wijst op een ontwerper of bouwmeester.

Echter de God van de filosofen en hun Godsbewijzen is wel heel anders dan de God van de Bijbel (Pascal).
En Gods filosofische transcendentie is niet hetzelfde als Gods verborgenheid in de Bijbel. (Manenschijn)

2) de weg van de algemene openbaring
De natuur zou duidelijk maken dat er een machtig, intelligent, verheven wezen bestaat: God (Rom 1: 20)

Bezwaren
Tegen deze manieren van beginnen is nogal wat in te brengen:

• dat het bij voorbaat van alles over God veronderstelt, bv dat Hij volmaakt is. Maar weten we wat volmaaktheid betekent als het over God gaat? De Bijbelse God kan woedend reageren, kan terug komen op zijn besluiten, kan lijden en sterven in Jezus. Dat heeft maar weinig te maken met ons idee van volmaaktheid.
• door God als Schepper of eerste oorzaak te benoemen, kom je er niet onderuit het kwaad in de schepping (aardbevingen, tsunami's, coronavirussen enz) uiteindelijk op zijn rekening te zetten. Daardoor krijgt God een dubbel gezicht en is Hij niet langer de betrouwbare, puur goede, liefdevolle, trouwe God, Vader en Bevrijder van deze wereld en onze levens. Deze inzet loopt altijd weer uit op de waarom-vraag: Als God machtig is en liefde, waarom laat hij dan het lijden toe? Elk antwoord op die vraag (theodicee) is onbevredigend.
• God als eerste oorzaak maakt Hem tot een verklaring voor al wat bestaat. De Bijbel bedoelt met Gods scheppende macht echter wat anders, nl dat Hij orde op zaken stelt in de chaos van de doodsmachten
• God als eerste oorzaak maakt dat we Hem onderbrengen in de keten van oorzaak > gevolg. Maar geen mens kan weten of en zo ja hoe God de loop van de gebeurtenissen beïnvloedt.² We weten eenvoudig niet hoe de werkelijkheid in elkaar steekt en werkt. Laat staan dat we weten hoe God zijn invloed laat gelden op deze wereld en in onze levens.

Conclusie
We laten in het midden wie of wat God 'is' (ontologisch). We laten het liever zo open mogelijk, om ons door de Bijbelse verhalen te laten verrassen.
We zeggen evenmin dat Hij oorzakelijk de werkelijkheid beïnvloedt, we zeggen ook niet dat Hij dat niet doet. We weten het eenvoudig niet. Het grote voordeel daarvan is, dat we niet vastlopen in de waarom-vraag.
We doen gelukkig wel de ervaring op dat Hij soms iets van zijn Koninkrijk laat zien (relationele kennis). Dan weten we genoeg.

Dit is een beknopte, samenvattende omschrijving van wat ik me bij God denk. Onderdelen van dit thema werk ik uit in items te vinden in de menupagina "De verborgen Aanwezige - God"
 

^-----
1 Omdat de naam God afgeleid is van het werkwoord zijn (Jahweh) past dit begrip van God ogenschijnlijk goed bij de Bijbelse God. Echter Gods naam betekent zoveel als Ik ben die ik ben, Ik zal er zijn. Dat is een geheimzinnige naam die niets verklaart, maar naar de toekomst verwijst: dan zal blijken dat en hoe God erbij is.
² De Bijbel brengt wel ingrijpende gebeurtenissen met God in verband, maar doet dat omdat men in sommige gebeurtenissen de ervaring van Openbaring heeft opgedaan, bv de Exodus uit Egypte. Soms komt die ervaring pas op het eind van een bepaalde geschiedenis aan het licht (Gen 37 - 50 Jozef: Gen 45: 5 en 50: 20; Ps 105: 17). Dit spreken komt voor uit de  verrassende ontdekking van Gods bevrijdende aanwezigheid. Het is een voorbeeld van openbaring als zingeving, van 'zien, soms even'.
Op grond van zo'n bijzonder voorval wagen de Bijbelschrijvers het, dit uit te vergroten tot de zekerheid dat alles in Gods hand is. De kerk heeft daarvan gemaakt dat God de Almachtige is. Dat is prima als we dan maar beseffen dat het geloofsuitspraken zijn. Gelovigen geven daarmee aan dat op het eind van alles zal blijken dat God alle touwtjes in handen heeft. Het gaat niet om een theoretisch inzicht over een causaal  verband dat objectief bewijsbaar is. Het is alleen als lofprijzing vanuit de diepte, uit een gebroken wereld te gebruiken. Het moet geen ideologie worden.