Mijn verhaal

(a) 1979 – 1987 student in Kampen
De studie bracht geen grote veranderingen in mijn geloof te weeg. Ik voelde me het meest thuis bij die theologen die probeerden de oude Bijbelse teksten te verbinden met mensen en hun levensgevoel van nu. In ons land waren dat vooral de 'ethische theologen' die een middenweg zochten tussen modernisme / vrijzinnigheid en orthodoxie / confessionalisme. Om dat doel te bereiken kon exegese, prediking, catechese niet blijven staan bij het toelichten van allerlei Bijbelse teksten en kerkelijke geloofsopvattingen; het moest er existentieel aan toe gaan. De mens moest aangesproken worden in zijn hart en ziel.
Ik genoot van mijn studie, koos als hoofdvak Nieuwe Testament, was student-assistent bij Prof. Baarlink en verzorgde de onderdelen Nieuwe Testament van de 'Theologische Vorming van Gemeenteleden' in Kampen. De vraag die mij al langer bezig hield, naar de betekenis van kruis en opstanding, kwam tijdens de studie een enkele keer voorbij, maar ik vond geen bevredigend antwoord.

In 1984 ben ik getrouwd. We kregen vier kinderen, telkens ervoer ik dat als indrukwekkend en ontroerend. Toen onze eerste op komst was vond ik het moeilijk me iets bij het vaderschap voor te stellen. Maar toen zij eenmaal geboren was, waren de vaderlijke gevoelens er ook: ik voelde me blij, liefdevol, sterk, optimistisch en vooral heel verantwoordelijk. Ik dacht geen moment 'wat hebben wij toch een mooi kind op de wereld gezet'. Als vanzelf zag ik daar iets van God in, mijn blijdschap had een adres en verdiepte zich tot dankbaarheid. Een voorbeeld van 'zien, soms even' (Huub Oosterhuis). Geen directe Godservaring, maar bemiddeld door in dit geval een geboorte.

Bij het kerkelijk examen werd naar m'n motivatie gevraagd. Ik vertelde dat ik geen stem of iets dergelijks had gehoord en het moeilijk vond om van roeping te spreken. Ik was liever aan de Theologische Universiteit blijven hangen, maar daar waren helaas geen vacatures. Op het voorgaan in de diensten had ik echter bemoedigende reacties gekregen. Misschien was dat 'leiding van hogerhand'?¹ De examinatoren dachten dat kennelijk ook, vonden het 'een integer verhaal' en zo ben ik geslaagd.
Kort daarna werd ik beroepen door de Gereformeerde Kerk te Hijken - Hooghalen, twee kleine dorpjes tussen Beilen en Assen. Mijn intrede preek ging over Christus die met onze zwakheden kan meevoelen en meelijden (Hebr 4: 15v).
Het was de kleinst mogelijke (300 'zielen') gemeente die een full time baan aanbood. Ik koos bewust voor zo'n kleine gemeenschap want was allerminst zeker van mezelf. Als het mis zou gaan, is de schade te overzien. Maar het ging gelukkig goed. Preken maken lukte, al vond ik zelf dat ik te weinig tijd kon steken in de voorbereiding ervan. Ik moest veel moeite doen om de Bijbel in zijn relevantie voor het hier en nu onder woorden te brengen. Meer transpiratie dan inspiratie. Dat is altijd zo gebleven. Mijn plan om in de pastorie aan een dissertatie te werken moest ik opgeven: daar was geen tijd voor.

Van 1992 – 1997 was ik predikant in de GK Oosterwolde (Friesland). Een slag groter en met leuke hervormde en gereformeerde collega’s, ook RKK² en doopsgezind. Hier kwam ik een eerste stap verder met mijn vraag over kruis en verzoening. Een spreker, ik ben zijn naam kwijt, zei dat de nieuwtestamentische teksten over die dingen niet in een leerstellig schema (zoals in de NGB of HCat) zijn onder te brengen. Het zijn formuleringen ontleend aan het toenmalige sociale, juridische, cultische domein. Elk hebben ze een eigen zeggingskracht, maar het zijn niet stukjes van een legpuzzel die met elkaar een sluitend plaatje opleveren.

De vragen rond ziekte, lijden en dood komen heel dicht bij als mijn zus 1993 een einde aan haar leven maakt. De tien jaar daarvoor had ze gestreden om haar moeilijkheden te overwinnen. Inclusief meerdere en soms maandenlange opnames in de psychiatrie. 'Bid en werk' luidt het gezegde. Dat had ze gedaan en wij, familie en vrienden ook. Maar het had niet geholpen. Behalve verdriet en gemis roept dat ook de vraag op waarom wij en/of God het licht niet in haar konden ontsteken. Ik vond er geen antwoord op. Was God niet alleen meevoelend en meelijdend met mensen, maar kon Hij soms ook verliezen lijden? Had Hij überhaupt iets tegen ziekte in te brengen? Ging Hij alleen over hoe je met ziekte, voor- en tegenspoed omgaat? Die vragen lieten mij niet meer los. Het maakte me extra voorzichtig in het spreken over het lijden van mensen en de vragen en waaroms die dat oproept.

Tijdens een ritje op de racefiets begon het te onweren. De donder had ik nog nooit zo luid gehoord, het leek wel recht boven mij. Toen Luther, die toen nog rechten wilde studeren, iets dergelijks meemaakte, was dat voor hem een duidelijke aanwijzing. Hij besloot monnik te worden. Maar de tijden zijn veranderd: ik beleef het onweer niet als de stem van God (Ps 29). Ik zou wel willen dat het zo werkte, maar zo gaat het gewoon niet meer eind 20-ste eeuw.

In 1997 vertrokken we naar de GK Hardenberg die later zou fuseren met de GK Heemse en nog weer later met de plaatselijke Hervormde gemeente. Veel vergaderwerk, beleidsplannen, reorganisaties naast het gewone werk van pastoraat en prediking. Ik zocht en vond mijn ontspanning in de sport: een paar keer in de week een eind hardlopen. Voor mijn geloof van belang is dat ik mbt lijden, kruis en opstanding van Jezus eindelijk tot een oplossing gekomen ben, die mij tevreden stelt. Ik vat het lijdensverhaal op als een tragedie die een zuivering bij ons teweeg brengt omdat we ons goed kunnen identificeren met de spelers in het drama. Zo komen die grote woorden over verzoening, vergeving enz veel dichter bij dan wanneer ze als een logische conclusie gepresenteerd worden (zoals in de catechismus) en die je maar moet geloven in de zin van aannemen. De Passio van Jezus is voor mij het sleutelverhaal dat me vertelt wat er met ons mensen aan de hand is, en wat God doet om ons te redden.

Desondanks voel ik me niet heel dicht bij God. Eerlijk gezegd weet ik zelfs niet of ik dat ooit beleefd heb. Wat bedoelen mensen eigenlijk als ze zeggen dat God bij hen is? Is dat hetzelfde als lekker in je vel zitten? Of wat anders? Ik moet het nog steeds hebben van 'zien, soms even'. Dat roept de vraag op wat dan al die verhalen betekenen over wandelen met God, over God die spreekt tot mensen, over licht, vrede, rust, kracht in je ziel. Waarom heb ik niet zo'n rechtstreeks, onbemiddeld contact met God? Het zou me zoveel zekerder, sterker, blijer maken dan ik ben.
Ik stelde me gerust met het volgende verhaal: Iemand wordt gevraagd om ouderling in de kerk te worden. De man aarzelt. 'Ik heb geen ervaring', zegt hij, 'ik ben niet geschikt, heb de gave niet'. Waarop de dominee antwoordt: 'als je opgeroepen wordt voor dienst, heb je ook geen ervaring en wapen, maar je krijgt oefening en geweer in de kazerne'.  Maw: Als je je ambt oppakt, krijg je de gaven van de Geest. Zoiets had ik ervaren bij de geboorte van ons eerste kind. Niet van te voren, maar toen het nodig was, - vanaf de geboorte - had ik de vaderlijke gevoelens die daarbij horen. Ik vertrouwde erop, dat als het er echt op aan komt, God me nabij zou zijn en ondersteunen, bemoedigen, versterken door zijn Geest. Maar dat bleek toch behoorlijk anders te liggen.

Lees hier verder voor de jaren 2009 en daarna.

-----
¹ Of zoals wel eens gezegd wordt: als er een deur dicht gaat, doet God een raampje open.
² Priester Hans van den Hende, die later bisschop van Breda en vervolgens van Rotterdam zou worden.