Uitlegkunde

Exegese in strikte zin
In een tekst komen we vaak woorden en uitdrukkingen tegen, die we niet direct begrijpen. Bv Joh 14: 3 zegt Jezus: 'in het huis van mijn Vader zijn vele woningen...' Bedoelt hij de hemel, of wat anders? Binnen Joh komt de uitdrukking 'huis van mijn Vader' nog een keer voor, nl Joh 2: 16 bij de zgn. tempelreiniging. Daar is direct duidelijk dat 'huis van mijn Vader' niet hemel betekent, maar tempel. Het ligt voor de hand dan ook bij Joh 14: 3 aan de tempel te denken. Dat levert een zinvolle uitleg op Joh 14: 1 - 3.

Bij het uitleggen van een tekst komen alle mogelijke hulpmiddelen van pas: woordenboeken, grammatica's, atlassen, archeologische inzichten, gegevens uit de geschiedenis van Israël en het midden Oosten enz..

Die informatie pakken we erbij op het moment dat we op duistere passages stuiten. Maar in eerste instantie willen we proberen de tekst zoveel mogelijk als een in zichzelf zinvol geheel te begrijpen. De vooronderstelling daarbij is, dat de auteur een betekenisvolle tekst heeft gemaakt. Met de woorden die we daar aantreffen, heeft hij gemeend zijn boodschap over te kunnen brengen. De eerste lezers moesten het daarmee doen, en ze konden het er waarschijnlijk ook meedoen. We letten dus op de woorden, zinnen, motieven en structuren van de tekst zoals die voor ons ligt.

Het doel van de uitleg is om de tekst zoals we die in de bijbel aantreffen, te begrijpen zoals we ook een brief of een roman willen begrijpen als we die lezen. Het achterliggende doel van Bijbeluitleg is natuurlijk de opbouw van het geloof. Maar wanneer je daarvoor de bijbel gebruikt, moet je eerst gewoon lezen en snappen wat er staat. Daar is de uitleg op gericht.

De uitleg maakt dus gebruik van dezelfde methoden als wanneer we een brief of roman willen lezen en begrijpen. Dit basale niveau van uitleg gaat niet per se uit van geloof. Dat betekent dat ook niet-gelovige mensen je daarbij van dienst kunnen zijn bv met hun kennis van de taal, het landschap, de gewoontes van toen enz