Religieuze Ervaring (2)

God is niet een object temidden van objecten in het heelal dat direct waargenomen en beschreven kan worden. Hoe komt het dan, dat er de eeuwen door en over de hele wereld verspreid mensen aan godsdienst doen?

Het ligt niet voor de hand dat er op een dag iemand was die met het idee kwam om iets te bedenken dat nergens te zien of te vinden is, iets dat anders is dan al het andere, om dat 'god' te noemen, om daarmee het bestaan van de wereld, het leven en alles wat we niet begrijpen te kunnen verklaren. De religies zelf wijzen op mensen die dromen, visioenen van het goddelijke of heilige kregen (ook wel eens het 'numineuze' genoemd)

Vaak worden verhalen van mensen met religieuze ervaringen afgedaan als onzin, dromerij, geestesziekte. Of wegverklaard, herleid tot iets anders. Maar dat is een vooringenomenheid. Waarom zouden we deze verhalen niet serieus nemen en ze houden voor oprechte verslagen van wat mensen ervaarden? Dat ze inderdaad een overrompelende ervaring van een niet-alledaagse, transcendente werkelijkheid hebben opgedaan?

Dan is er in ons mensen dus een aanleg voor het goddelijke. Een 'religieuze antenne' die het mogelijk maakt dat iemand zich één voelt met iets dat overkomt als volledig echt en absoluut. Iets dat zich ver buiten de grenzen van het materiële bestaan bevindt. Iets dat ze God/Gott/God (Engels/Duits/Nederlands) of Deus/Dieu (Lat/Frans) of Theos (Gr) of Elohim (Hebr) Allah (Arab) of nog anders zijn gaan noemen.

In alle culturen is sprake van zulke visioenen, dromen, mystiek. Natuurlijk zijn die ervaringen ook verschillend, want gekleurd door tijd en plaats en religie: een hindoe zal niet van een verschijning van Christus spreken, of een moslim van Vishnu. Maar gemeenschappelijk is de ervaring van het goddelijke, de ultieme werkelijkheid, het absolute, het mysterie (geheimenis). Sommige onderzoekers maken onderscheid tussen religieuze, mystieke en psychedelische ervaring. De laatste is kunstmatig opgewekt met chemische middelen. De eerste twee zijn min of meer spontaan, waarbij de religieuze ervaring wat algemener is, en de mystieke gekenmerkt wordt door een relatie tussen mysticus en het goddelijke.

Voorbeelden:
'Eén nacht is het gebeurd dat het Mysterie over mij kwam op niet in woorden weer te geven wijze als puur macht die buiten mij, over mij en in mij was, op geen enkele wijze appellerend aan welke traditie ook, maar wel mij doordringend van de zekerheid dat hier dat was wat men God noemt en dat in geen enkel woord valt uit te drukken.' (van Baal, Mysterie als openbaring 105)

'Ik weet niet wie - of wat - de vraag stelde. Ik weet niet wanneer zij gesteld werd. Ik herinner me niet dat ik antwoordde. Maar eens zei ik ja, tegen iemand - of iets. Vanaf dat moment heb ik de zekerheid dat het levenzinvol is en dat mijn leven, in onderwerping, een doel heeft.'( Dag Hammarsjköld, Pinksteren 1961)

Deze ervaring van een God die zich openbaart (zijn verborgenheid opheft en zich onthult) is door Otto beschreven als vreeswekkend en fascinerend tegelijk.

Wie het goddelijke ervaren, ondergaan vaak een ingrijpende verandering. Ze worden geïnspireerd tot het ware (onbevreesd, echt jezelf zijn), het goede (onbaatzuchtige liefde voor de ander, de natuur), het schone (kunstzinnige vormgeving).

De grote religies zijn uit zulke ervaringen geboren. Maar eenmaal uitgegroeid tot een beweging van mensen, zijn er ook andere (functionele) verklaringen voor het verschijnsel godsdienst en hun instituties. Vooral vanuit de sociologie, antropologie, psychologie, geschiedenis, politiek, en economie. Dat is het gelijk van Weber, Freud, Marx en anderen. Maar hun kritiek raakt niet aan de oorspronkelijke religieuze ervaring van het goddelijke.

Het christelijk geloof gaat terug op de ervaringen die Mozes en de profeten met God hadden (te vinden in het Oude Testament) en op de goddelijke indruk die Jezus maakte op zijn leerlingen (te vinden in het Nieuwe Testament) en het leeft van de Geest die nieuwe ervaringen mogelijk maakt.

Belangrijke teksten in dit verband zijn:
Exodus 3 (de brandende braambos)
Gen 28 (Jakobs ladder)
Gen 32 (Jakobs worsteling bij de Jabbok)
1 Sam 3 (de roeping van Salomo)
1 Kon 19 (Elia, Het suizen van een zachte koelte)
Ps 62 (God in de stilte)
Ps 29 (God in het onweer)
Psalm 139 (God alom)
Job 38-39 en 40-41 (antwoord uit het onweer)
Jesaja 6 (roeping van Jesaja)
Jeremia 1 (roeping van Jeremia)
Ezechiël 1:1 - 3:15 (roeping van Ezechiël)
Mc 1: 9-11 (de doop van Jezus)
Mc 1: 21 - 28
Mc 4: 35-41 (Wie toch is deze?)
Mat 17 (de verheerlijking van Jezus)
Luc 5: 1 - 11
Joh 6: 65 - 69
Hand 9 / 22 / 26 (Paulus' bekering)
Gal 2: 20 (nu leeft mijn ik niet meer)
Opb 1 (de verschijning op Patmos)

terug

Achtergronden


Geloof Kennis en Openbaring
Bijbel
Iets, God, opnieuw God
Israël, Volken, Kerk
Oude Tijd, Nieuwe Tijd
Oude Mens, Nieuwe Mens
Jezus
Passio, Pasen, Pinksteren
Theologische Stromingen
Theologische Begrippen

 
 

Afkortingen


Bijbelboeken > Register kolom 2

adhv = aan de hand van
Afb = Afbeelding
BGT = Bijbel in Gewone Taal
BHS = Biblia Hebraica Stuttgartensie (Hebr. OT)
bv = bij voorbeeld
CGK = Christelijk Gereformeerde Kerk
DL = Dordtse Leerregels
GNT = Griekse Nieuwe Testament (Nestle-Aland)
Gr = Grieks
HCat = Heidelbergse Catechismus
Hebr = Hebreeuws
HTB = Het Boek
HSV = Herziene  Staten Vertaling
Lat = Latijn
LXX = Septuaginta (Griekse Vertaling vh OT; 250 - 50 vC)
LV14 = Leidse Vertaling 1914
M = Meditatie (bv 1 Kor 13M = Meditatie over 1 Kor 13)
NA - Nestle-Aland, 27-ste druk (Grieks NT)
NB = Naardense Bijbel (P. Oussoren, 2004)
NBG = Nederlands Bijbel Genootschap
NBG51 = Bijbelvertaling van het NBG (1951)
NBV21 = Nieuwe Bijbel Vertaling van het NBG (2021)
nC = na Christus
NGB = Nederlandse GeloofsBelijdenis
NT = Nieuwe of tweede Testament
OT = Oude of eerste Testament
PKN = Protestantse Kerk Nederland
Pr = Preek (bv Ps 84Pr = Preek over Psalm 84)
RKK = Rooms Katholieke Kerk
SV = Staten Vertaling
TeNaCh = Torah+Nebiïm+Chetoebim
v = volgende vers (bv Ps 1: 1v betekent Ps 1: 1 - 2)
vv = volgende  verzen (bv Ps 1: 1vv betekent Ps 1: 1 - 3)
vC =  voor Christus

> = zie (bv > 2 betekent zie bij punt 2)