Geestelijke Biografie

Uitgangspunten voor een nieuwe vorm van geloof:

1) Een mens kan op allerlei manieren zijn leven betekenis geven. Hij kan een godsdienst aanhangen, of een van de vele varianten van atheïsme of het materialisme.

2) Ik ben gegrepen door Jezus' Passio. Dat is voor mij het sleutelverhaal bij uitstek. Dat bevat de beslissende waarheid, het hoogste woord, het woord van God. Hier vind ik mijn zingeving. Ik bemerk dat het bij mij past, de weg wijst en veel verklaart van wat er met mens en cultuur aan de hand is. Ik hoef daar boven op niet ook nog de bevestiging van speciale ervaringen of gevoelens.

3) Het sleutelverhaal opent je ogen voor het egocentrische in je leven. En desondanks zegt het evangelie dat je er mag zijn omdat God je geweld voor lief wilde nemen. Hij kon het hebben: Hij overwon het in Jezus. Als je dat ontdekt en gelooft, zweer je het ik-gerichte en alles wat daarbij hoort af. Voortaan wil je op die Tegenstem¹ afgestemd blijven en gehoor geven. Zo ga je in enen open voor de mensen om je heen.

4)  Ik kan niet bewijzen waarom een ander ook voor het sleutelverhaal zou moeten kiezen. De gemeenschappelijke grond voor zo'n geloofsgesprek ontbreekt. Natuurlijke theologie² en algemene openbaring³ kunnen die basis niet leveren omdat mijn geloof niet begint bij een filosofische God-afgezien-van-Jezus maar bij Jezus en zijn God. Hopelijk blijkt uit mijn manier van leven dat het van grote waarde is en spreekt het ook anderen aan.

-----

5) Openbaring is ervaring, nl. van het ontdekken van zin en betekenis⁴. Paulus, de evangelisten en de vroegste kerk vinden dat in het evangelie van Jezus, die gekruisigd werd en leeft. De latere kerk vindt het in het Oude Testament / de TeNaCh van Israël aangevuld met het Nieuwe Testament, samen de Bijbel

6) De Bijbel bevat geen tijdloze, eeuwige waarheden. Het gaat om bevrijdende, hoopgevende, corrigerende verhalen, gelijkenissen, psalmen enz die niet los te zien zijn van de rivaliserende goden en slogans van destijds⁵. Los van die historische context zal het inspirerende van de verhalen ons ontgaan. Betrekken we het historische er wel bij, dan zullen de oude verhalen opnieuw van betekenis blijken te zijn voor de opgave van het leven: laten zien dat het in Gods naam anders kan en moet dan de machten en leuzen van vandaag ons willen doen geloven.

----

7) Vanwege het bittere raadsel van het onheil (natuurlijke kwaad) in onze wereld en vanwege de ellende die mensen elkaar aandoen (morele kwaad) is God voor mij niet in de eerste plaats⁶ de Schepper van alles wat is⁷, of de Voorzienigheid die alles bestuurt of het Opperwezen dat af en toe in de loop der gebeurtenissen ingrijpt⁸. Zou ik daarmee beginnen dan loop ik direct al op tegen de vragen en waaroms van de theodicee.

8) De God van Jezus is niet een grillig Opperwezen, licht en duister om het even, maar Eén. Betrouwbaar, een en al licht. Door Jezus inspireert Hij tot het goede: een leven van geloof, hoop en liefde.

9) Of, en zo ja hoe, de God van Jezus ook nog op andere wijze actief de gang van zaken in deze wereld beïnvloedt, kan geen mens met zekerheid vaststellen en weten. Die dingen zijn voor ons verborgen. Maar je kunt er wel in geloven en vele christenen doen dat.

10) Persoonlijk vind ik het moeilijk om God te vragen om of te danken voor concrete dingen. Bidden is voor mij meer een poging om de warme gevoelens van liefde, vriendschap en aandacht voor God en mensen bewust te worden en levend te houden, om te voorkomen dat je bitter (door de verdrietigheden en tegenslagen) of onverschillig (door de verleiding van de voorspoed) bij de eindstreep aankomt. Zo'n gebed begint met het te binnen brengen van het sleutelverhaal. Dat is mijn manier om op de goede golflengte af te stemmen. Om de tegenstem die God is te vernemen.

-----

11) Beginnend bij de Passio van Jezus als het meest centrale en wezenlijke over God valt er vast iets te zeggen over de betrokkenheid van deze God bij oorsprong en bestemming van de werkelijkheid, over diens leiding van mensen en volken; over verleden en toekomst en andere geloofsthema's⁹.

12) Maar het is niet de bedoeling om daaruit opnieuw een compleet en samenhangend geloofsgebouw op te trekken. Het is niet mogelijk en niet nodig om een geloofsleer uit de Bijbel afleiden en elke tekst volgens dat systeem uit te leggen¹⁰. Wie gelooft vindt in de Bijbel een bonte verzameling verhalen ter ondersteuning, verdieping en bijsturing van zijn geloof. Geloof leeft uit het horen van de Bijbelse verhalen. 

13) Geloven (fides qua) is ook heel wat anders dan een geloofsleer (fides quae) voor waar houden. Het eerste is iets van de hele mens: hart en ziel, verstand  en kracht. Het speelt zich af in relationele verhoudingen (ik - Gij). Het tweede is iets van het verstand dat analyseert, argumenteert en concludeert. Dan is er afstand, de verhouding is zakelijk, objectief (ik - het). Zo kun je niet met God omgaan. Objectieve, descriptieve taal kan niet anders dan het zwijgen er toe doen als het over God gaat.  

14) Principiëel geldt dat een mens niet in staat is te bedenken hoe de hele werkelijkheid er in Gods ogen uitziet (sub specie aeternitatis). Het is zelfs maar de vraag of God zo boven en buiten de werkelijkheid staat. De consequentie is dat een theologisch geloofssysteem niet mogelijk is, een afgerond wereldbeeld of een visie op de geschiedenis evenmin. De werkelijkheid is veel te verwarrend en vol tegenstrijdigheden om onder één gezichtspunt te vatten. Waar er toch 'grote verhalen' werden bedacht, bleken die de heersende machten en hun daden te legitimeren. In naam van de vooruitgang werden volken gekoloniseerd, mensen tot slaaf gemaakt enz.


-----
¹ Bij het ikgerichte horen wantrouwen (angst en zorgen), wanhoop, wanliefde. Het evangelie moedigt aan om ipv daarvan in geloof/vertrouwen, hoop en liefde te gaan leven. Door het ik-gerichte ben je ook vatbaar voor de tijdgeest. Het evangelie spreekt gelukkig tegen dat het leven een hopeloze onderneming is, dat de wereld geen toekomst heeft, dat jezelf vooral een slecht en schuldig mens bent. Emoties, gevoelens, beleving en waardering van de dingen veranderen geleidelijk aan. Je probeert het goede te willen en te doen. Je staat op tegen alles wat het leven naar beneden haalt: honger, ziekte en gebrek, eenzaamheid, leugens, onrecht, geweld en alle andere vormen van dood.
² Wat je al denkende over God kunt weten, je hoeft er geen christen voor te zijn (volgens de aanhangers van de natuurlijke theologie).
³ Wat de natuur je over God leert, bv dat er een Schepper is, wijs en machtig. Voor deze inzichten hoef je ook geen christen te zijn (volgens de aanhangers van de algemene openbaring)
⁴ Mozes, de profeten en het Joodse volk vinden dat in de exodus uit Egypte gevolgd door de verbondsluiting op de Sinaï. Hun heilige boek: de TeNaCh (ongeveer het Oude Testament)
⁵ Dat geven die verhalen zelf duidelijk aan. 
⁶ Ik bedoel niet dat God er niets mee te maken heeft, maar dat dit niet het goede vertrekpunt is.
⁷ Ook wel: het Opperwezen, het Zijn, het Transcendente, de absolute Geest of een ander oerprincipe van de filosofie.
⁸ Theïsme in de vorm van een supra naturalistisch godsbeeld kan niet meer.
⁹ Miskotte, Geloof en Kennis p. 196
¹⁰ Dat leek me wel lange tijd het ideaal. Calvijn ondernam een poging in zijn Institutio Christianae Religionis, die als een leeswijzer bij de Bijbel is bedoeld.
Tom Wright doet iets vergelijkbaars: hij ontdekt als doorgaand thema in de Bijbel dat God bij mensen wil wonen. Maar een afgerond systeem maakt hij er niet van.