1960 - 1979


(a) tot en met de lagere school (Putten Veluwe)
Het was de tijd van de verzuiling: mijn ouders kwamen allebei uit een gereformeerd nest, waren lid van de plaatselijke gereformeerde kerk, stuurden mij naar een Da Costa school, lazen Trouw die toen nog dagelijks op blz twee een kerkpagina had, werden later lid van de NCRV en stemden ARP. Na mij kregen ze nog een meisje en twee jongens.

Bij het eten was het ‘Here, zegen / dank U deze spijze AMEN’. We hoorden de verhalen uit de kinderbijbel van Anne de Vries, met tekeningen van Cornelis Jetses. Later moesten we zelf een stukje uit de echte Bijbel voorlezen, nog weer later kwam er een dagboekje met wat uitleg bij. Voor het slapen gaan leerden we een kindergebedje ‘ik ga slapen, ik ben moe’.

Volgens mijn kindergeloof stond in de Bijbel ongeveer alles wat er te weten was. Niet alleen over het geloof, maar ook over het ontstaan van de wereld, de sterrenhemel, planten en dieren, waar de volken vandaan kwamen. Met m'n vriendjes had ik het over een merrie die gedekt werd door een hengst. We vroegen ons af of mensen dat ook deden. De meningen waren verdeeld.
Vanwege het zevende van de tien geboden 'gij zult niet echtbreken' (Ex 20: 14 NBG51), vond ik het ingewikkeld dat een van de meesters op school gescheiden was.

Op zondag gingen we naar de kerk. Daar was eind jaren zestig al een beetje aandacht voor kinderen (nevendienst). Toen we op een zondagmorgen terug naar huis reden en een paar jonge vrouwen zagen lopen in lila broeken met wijde pijpen, was het commentaar van mijn ouders: ‘die komen echt niet in de hemel’. We twijfelden daar geen moment aan.

Door de week was er club, waarvan ik me vooral herinner dat we er figuur zaagden en dingen in elkaar knutselden. In de kerk, op school of thuis werd niet gesproken over hoe je dingen beleefde, wat je voelde, wat je er zelf van dacht. We werden geacht ons best te doen, eerlijk te zijn, om rekening met elkaar te houden en een handje mee te helpen.
 
We hadden aan niets gebrek in die jaren 60 maar we moesten wel zuinig doen. Op zaterdagmiddag kwam de bakker met brood aan de deur. Dan mocht een van van ons vieren een rolletje snoep uitzoeken. Met de drie of vier snoepjes per kind moesten we dan de hele week doen. Omdat het bij mijn vriendjes niet heel anders was, viel die armoede niet op.

(b) de middelbare school (Apeldoorn)
1970 verhuisden we naar het veel grotere Apeldoorn waar mijn ouders een winkeltje begonnen. Het groeide in de loop van de jaren uit tot een behoorlijke buurtwinkel. We hadden het er goed, maar het was zoveel drukker en jachtiger dan wat we gewend waren in Putten met het huisje omringd door weilanden, korenvelden en het uitzicht op de molen.

De verhuizing had kerkelijk geen grote gevolgen: we bleven 's zondags naar de Gereformeerde Kerk gaan. Daar kwam na enkele jaren catechisatie bij, waar vooral de dominee aan het woord was. Vanaf m’n 16-de was er ook CJV (christelijke jongelingen vereniging) op zondagavond. De jongens en meisjes die er lid van waren, brachten dan zelf een onderwerp in om over te discussiëren. Ik weet niet meer welke vraagstukken ik inleidde. Wel dat een van m’n vrienden het had over Bob Dylan en dat we op het eind van de avond gingen bidden om zijn bekering. Een gebed dat een paar jaar later verhoord is, blijkens de christelijke nummers op de platen die hij 1978 - 1980 uitbrengt.

Op de middelbare school – het Myrthus college - bleek al gauw, dat de Bijbel toch niet het boek was, waar je alles kan vinden. Hij was niet compleet, had aanvulling nodig, maar het belangrijkste stond er wel in: de tien geboden, de schepping en een stukje geschiedenis over het volk Israël. Dat liet zich allemaal prima combineren met wat ik leerde in de eerste drie jaren. Schoolse kennis als aanvulling op de Bijbel.

Na de derde koos ik voor een pakket met exacte vakken: naast wiskunde biologie, natuur- en scheikunde. Ik wilde biologie studeren en dan de natuur in trekken om vogels te onderzoeken. In de tweede helft van het VWO leer ik veel dingen die niet meer aanvullend bij de Bijbel passen. Nu bleek de Bijbel onjuist te informeren over het ontstaan van het heelal, de vorm (niet plat) en ouderdom van de aarde (geologische lagen, ijstijden), de ontwikkeling van het leven (dinosaurussen), de erfelijke eigenschappen (DNA). Ik leer dat deze dingen geen probleem hoeven te zijn. De Bijbel is een oud boek geschreven vanuit de kennis van toen. Veel dingen weten we nu beter. De Bijbel is niet bedoeld om biologische of natuurkundige kennis uit te halen.

Het scheelt dan dat mijn leraar wiskunde (Quant) en mijn leraar natuur- en scheikunde (Boers) allebei gelovig zijn en theologie studeren1. Zij verzorgden vaak de dagopening waarbij ze ons aan het denken zetten. Blijvende indruk maakte meneer Quant met zijn bespiegelingen over dimensies en meneer Boers met zijn stukjes uit Prediker. Ze zorgden ervoor dat biblicisme en fundamentalisme aan mij niet besteed zijn; geloof is prima te combineren met de moderne inzichten die je op school moest leren.

Met de leraren voor godsdienst had ik wisselende ervaringen. Een werkstuk over Jeruzalem (brugklas) werd goed ontvangen. Toen ik in de tweede of derde nav de Jom Kippoer oorlog vroeg of het wel zo eerlijk was, dat de Joden zoveel land van de Palestijnen overnamen, ontplofte de dominee van woede, maar een antwoord gaf hij niet. In de vierde lazen we een tekst van M.L. King. Dat vond ik interessant en ik herinner me dat ik dacht: ‘he, dat kan ik ook wel’.

Bij het vak Nederlands deden we VWO 5 een klassikaal project2 over de gedichten van J.E. van der Waals (1868 - 1922). Ik moest een opstel schrijven over het thema overgave en berusting in haar poëzie. Zij schreef die gedichten toen ze ongeneeslijk ziek was. Een paar jaar eerder echter had mijn vader zware operaties ondergaan zonder dat zijn rugklachten over gingen. Mijn gebeden waren toen niet verhoord. Sindsdien had ik grote moeite met bidden om concrete dingen. Dat mw van der Waals het zo anders beleefde was voor mij niet te begrijpen, ik kon me enorm over opwinden over haar gelatenheid.

Op mijn achttiende deed ik belijdenis in de kerk. De week erop zouden we dan voor het eerst aan het avondmaal deelnemen. Ondanks de hoge verwachtingen beleefde ik het als een gewone kerkdienst. Dat viel tegen.

Ondertussen was ik uitgekeken op de biologie. Alles werd gereduceerd tot eiwitten, hormonen, DNA strengen met base paren, genen en andere factoren. Voor het wonder van het leven en de pracht van de natuur was geen aandacht. Zo was het voor mij niet interessant meer. Ik overwoog de KMA in Breda en de Hogere Landbouwschool in Dronten maar besloot uiteindelijk een tussenjaar in te lassen. Dat jaar werkte ik in de winkel, bij een aannemer in de bouw en keek rond bij wat m’n vrienden deden. Dat leek me allemaal veel te moeilijk voor mij, behalve theologie. In dezelfde tijd las ik Navolging - het boek waarin Bonhoeffer een radicale uitleg van de Bergrede geeft (Mat 5 - 7) - en toen was mijn keus gemaakt. Ik zou naar Kampen waar de GKN een Theologische Hogeschool had. Niet uit roepingsbesef of om dominee te worden, maar puur uit interesse. Ook al omdat ik ondanks jaren van catechisatie met één vraag was blijven zitten. Waarom moest Jezus sterven aan het kruis? Wat heeft zijn dood met vergeving en verzoening te maken?

Klik hier voor het vervolg over de jaren 1979 - 2009

-----
1 Dhr. D. Quant (1950 - 2024) zou later predikant in de CGK worden, dhr D. Boers in de NHK / PKN.
2 Olv dhr. H. van der Ent, die ook wel bekend is als dichter onder het pseudoniem Anton Ent.

terug

Achtergronden


Artikelen over:
Geloof Kennis en Openbaring
Bijbel
Iets, God, opnieuw God
Israël, Volken, Christenen
Oude Tijd, Nieuwe Tijd
Oude Mens, Nieuwe Mens
Jezus
Passio, Pasen, Pinksteren

Kerk anno nu oa pastoraat en liturgie

Theologische Stromingen
Theologische Begrippen

 
 

Afkortingen


van de Bijbelboeken > Register (kolom 2)

adhv = aan de hand van
Afb = Afbeelding
BGT = Bijbel in Gewone Taal
BHS = Biblia Hebraica Stuttgartensie (Hebr. OT)
bv = bij voorbeeld
CGK = Christelijk Gereformeerde Kerk
DL = Dordtse Leerregels
GNB - Groot Nieuws Bijbel
GNT = Griekse Nieuwe Testament (Nestle-Aland)
Gr = Grieks
HCat = Heidelbergse Catechismus
Hebr = Hebreeuws
HTB = Het Boek
HSV = Herziene  Staten Vertaling
ID = Intelligent Design
Lat = Latijn
LuV = Lutherse Vertaling
LV14 = Leidse Vertaling 1914
LXX = Septuaginta (Grieks OT; 250 - 50 vC)
M = Meditatie (bv Mc 1:1M = Meditatie over Mc 1: 1)
NA = Nestle-Aland, 27-ste druk (Grieks NT)
NB = Naardense Bijbel (P. Oussoren, 2004)
NBG = Nederlands Bijbel Genootschap
NBG51 = Bijbelvertaling van het NBG (1951)
NBV = Nieuwe Bijbel Vertaling (2004)
NBV21 = Nieuwe Bijbel Vertaling van het NBG (2021)
nC = na Christus
NGB = Nederlandse GeloofsBelijdenis
NT = Nieuwe of tweede Testament
OT = Oude of eerste Testament
PM = Post Modernisme
PKN = Protestantse Kerk Nederland
Pr = Preek (bv Ps 84Pr = Preek over Psalm 84)
RKK = Rooms Katholieke Kerk
SV = Staten Vertaling
TeNaCh = Torah+Nebiïm+Chetoebim
v = volgende vers (bv Ps 1: 1v betekent Ps 1: 1 - 2)
vd = van de
vv = volgende  verzen (bv Ps 1: 1vv betekent Ps 1: 1 - 3)
vC =  voor Christus

WV = Willibrord Vertaling
X = Chiasme (kruisstelling)
> = zie (bv > 2 betekent zie bij punt 2)
// = synoniem parallellisme
<> = antitthetisch parallellisme