Poëzie lezen (cursus)

Bij Bijbelse poëzie denken we allereerst aan de Psalmen. Maar er zijn ook poëtische boeken met wijze spreuken en liefdesgedichten.

Wijsheid
De volgende boeken worden tot de wijsheidsliteratuur gerekend: Spreuken, Job en Prediker. De eerste twee zijn zeer poëtisch, van de derde zal dat volgens Fokkelman in de toekomst nog aangetoond worden¹

1 Spreuken
De wijsheid is een oud genre dat ook ver buiten Israël is te vinden, al vanaf enkele duizenden jaren voor Christus. Mogelijk begon het ooit met het bewaren van een enkele spreuk en groeide het later uit tot hele verzamelingen van spreuken. Kenmerken van poëzie die in het boek Spreuken zijn: vormen van parallellisme, verzen, strofen, compositie, één thema per hoofdstuk.
Inhoudelijk bevat het boek Spreuken vooral uitspraken als ‘wie goed doet zal het goed gaan’ en de tegenhanger ‘wie kwaad doet, zal onheil over zich heen krijgen’.
Andere schrijvers wagen bij dit schema stevige vraagtekens te zetten. Het klopt niet, menen Job en Prediker. Al vinden ze allebei wel dat het van belang is het kwade te vermijden en het goede te doen. Dat is ontzag voor God hebben: Job 28: 28 en Pred 12: 13.

2 Job
In het boek Job² weigert de hoofdpersoon toe te geven dat zijn onheil door slecht gedrag verdiend is, zoals zijn vrienden beweren. De lezer weet uit de eerste hoofdstukken dat Job gelijk heeft: God is niet rechtvaardig. Op het eind blijkt Jobs gelijk en het ongelijk van zijn vrienden.
Ook in dit boek is het van belang colon, vers, strofe en stanza goed te onderscheiden en de hoofdstukken in te delen. Het gaat om poëzie. Fokkelman werkt dat uit voor Job 10 (p. 202 - 211)

3 Prediker
Prediker stelt dat het leven onvoorspelbaar is en dat God niet te kennen valt. Hij is ondoorgrondelijk.

Liefdespoëzie:
4 Hooglied
in Hooglied vinden we gedichten die de liefde tussen een jongen en een meisje beschrijven.³ Bijzonder zijn de vele wisselingen van persoon: is het meisje of de jongen aan het woord? In het Hebreeuws is dat meestal wel duidelijk want te zien aan de grammaticale vorm, maar in het Nederlands niet. Daarom heeft de NBV21 de vertaling aangevuld met Hij voor de passages waar de jongen aan het woord is, en Zij waar het meisje spreekt⁴. In 2: 15 zijn ze beiden aan het woord. De literaire analyse maakt duidelijk dat er zeven blokken zijn, elk met enkele stanza’s. Er is ook een refrein, nl 2: 7; 3: 5 en 8: 3 met als inhoud ‘wek de liefde niet, laat haar niet ontwaken voordat zij het wil’.

Fokkelman vat samen: ‘Met de liefde valt dus niet te spotten, en wees dus niet zo dom (zegt zij tot de anderen) liefde voortijdig op te roepen of anderszins te manipuleren. Daarmee gaat de authenticiteit verloren en maak je krachten los die je kunnen verzwelgen. Dit alles zegt het meisje met gezag, want al haar andere verzen geven een onmiddellijke indruk van de krachten waaraan zij, verliefd als ze is blootstaat.” (Dichtkunst, 230)

Dit is een beknopte samenvatting van Fokkelman, Dichtkunst hoofdstuk 9 en 10 (p. 197 - 231)

-----
¹ Fokkelman, Dichtkunst, p. 199.
² Fokkelman publiceerde 2009 ‘Het boek Job in vorm. Een literaire vertaling
³ Fokkelman wil niets weten van een vergeestelijkende lezing als zou het over God en zijn volk of Christus en de kerk gaan. 
⁴ Het gaat ook niet om een bruid en een bruidegom, zoals de NBG51 er als opschriftjes aan toe heeft gevoegd.