Pastoraat en Liturgie

Elke zondag in de kerk spreekt de voorganger het votum uit, het woord waarmee hij of zij de kerkdienst wijdt:
onze hulp is in de naam van de HEER
die hemel en aarde gemaakt heeft
die trouwe houdt tot in eeuwigheid
en nooit laat varen het werk van zijn hand.

De ervaring leert dat woorden die je vaak hoort, niet meer tot je doordringen. Als ik in de auto stap en de motor aanzet, klinkt er een boodschap van de dashcam. Iets in het Engels over safety en driving. Maar het gebeurt regelmatig dat ik - na een paar honderd meter - me afvraag of ik die waarschuwing wel gehoord heb. Waarschijnlijk wel, want het ding staat aan, maar ik heb er geen herinnering aan. Zo kan het ook gaan met het votum aan het begin van de dienst. Dat je er gedachteloos aan voorbij gaat. Daarom is het een goede zaak wanneer voorgangers soms wat variëren op deze woorden, of de woorden in wisselspraak met de gemeente uit te spreken. Om de aandacht en betrokkenheid van de gemeente te vergroten, om hun gehoor werkelijk te bereiken.

De vier regels gaan terug op de psalmen.

• De eerste twee zijn letterlijk het slot van Ps 124.¹
• De laatste twee komen  bijna letterlijk uit Ps 138: 8²

De kerk leent haar woorden van het Joodse volk. Ze kan en mag nooit vergeten dat het niet met haar begonnen is, maar met Israël, met Mozes en de profeten.

Onze hulp is in de naam van de HEER
Het gaat om hulp, bijstand, redding, kracht, bemoediging, inspiratie die we van God verwachten. HEER heet hij, Jahweh in het Hebreeuws: ‘ik ben die ik ben, ik zal er zijn’ betekent die naam. In die naam, van Hem verwachten wij onze hulp. Van Hem alleen, en van geen enkele andere naam of die nu Trump of Poetin heet, of die nu wetenschap of economie heet.

Die hemel en aarde gemaakt heeft
Dat is wel een van de grootste dingen die je van de HERE kunt zeggen: dat Hij alles heeft gemaakt: hemel en aarde, de wereld van God en de wereld van de mensen. Van welke andere namen kun je dat nog meer zeggen? Van geen enkele!. Al zijn er tegenwoordig machtige mannen die menen dat ze hemel (Musk: we gaan op Mars wonen) en aarde (Zuckerberg van Meta) naar hun hand kunnen zetten. Dat ze alles kunnen maken, maar met die hoogmoedige verbeelding maken ze juist alles kapot.³

Die trouwe houdt tot in eeuwigheid
en nooit laat varen het werk van zijn hand.
Twee keer zeggen we hetzelfde: het is een parallellisme. Een herhaling in dit geval met twee tegenstellingen:

• eeuwigheid <> nooit 
• trouw houden <> laten varen.

We zeggen het positief en in een dubbele ontkenning nog een keer dat God zijn schepping, zijn volk, de mensen nooit laat vallen.

Juist op de grote feestdagen krijgen deze woorden een bijzondere lading.

Kerstfeest
Om te voorkomen dat mens en wereld zouden mislukken en alles in duisternis en dood zou eindigen, schiep God zich Jezus: de mens die volledig (vol van God, leeg van ikzucht) beschikbaar wilde zijn voor zijn Geest. Vastbesloten om mens en wereld terecht te brengen.

De geboorte van Jezus is een van de mooiste voorbeelden van God die trouw houdt tot in eeuwigheid en nooit laat varen het werk van zijn hand. Hij is Gods greep naar de mensheid. Zijn uitgestoken hand naar ieder van ons. Door te geloven pakken wij die vast.

Pasen
Dat Gods liefde overwint blijkt op de Paasmorgen. Drie dagen eerder hadden de mensen Jezus afgewezen, bespot, verraden, veroordeeld, gemarteld en de dood in gejaagd. Als ik toen Judas was geweest, of Petrus, Kajafas, Pilatus enz, was het echt niet anders gegaan! Ik begrijp maar al te goed waarom ze deden zoals ze deden. Zo zit ik ook in elkaar. Dat is beschamend. Wat een hopeloos geval is de mens. Wat nu? Hoe nu verder? Dat zijn de vragen van een stille zaterdag. Hebben we ons nu echt van God afgemaakt? Komt zijn liefde deze doodsklap te boven? Op de Paaszondag geeft God zelf het antwoord. Door Jezus uit de dood op te wekken laat Hij overtuigend zien dat zijn liefde ons geweld kan hebben. Als wij nu ons verzet tegen God niet opgeven en in liefde voor Hem opbloeien en gaan leven voor elkaar...(dan weet ik het ook niet meer)

De opstanding van Jezus is een van de sterkste voorbeelden van God die trouw houdt tot in eeuwigheid en nooit laat varen het werk van zijn hand. Pasen bewijst: God blijft ons vasthouden zelfs als wij Hem van ons afsloegen. Het is nooit te laat om die uitgestoken hand te grijpen.

Pinksteren
Door Pasen heeft God nieuwe mensen gemaakt: mensen die hun ikzucht en geweld afzweren om in vrede met God te leven en in vrede met elkaar. Ze nemen aan Jezus een voorbeeld en willen hem volgen in geloof, hoop en liefde. Dat is meer dan iets van goede bedoelingen en mooie voornemens. Dat zit meestal niet zo diep⁴. Dit wel. Dit wordt door God zelf gewekt. De Geest die in Jezus was, komt nu over zijn volgelingen. Hij komt in ieder van ons te wonen om te helpen in de stijl van Jezus te leven: niet voor jezelf, maar voor God en voor elkaar.

De komst van de heilige Geest is een van de beste voorbeelden van God die trouw houdt tot in eeuwigheid en nooit laat varen het werk van zijn hand. Het is God die ons dichterbij komt dan ooit: diep van binnen weten, voelen we voortaan zeker: wij zijn van Hem en Hij van ons. Wat er ook gebeurt.

 

-----
¹ ook Ps 121: 2 Mijn hulp komt van de HEER / die hemel en aarde gemaakt heeft.
² ook Ps 146: die hemel en aarde heeft gemaakt / de zee en alles wat daar leeft / Hij die trouw is tot in eeuwigheid
³ Ps 146 breidt dat nog uit met ‘de zee en al wat daarin is’. Dat gaat over alles wat het leven bedreigt. De machten van ondergang en dood. Ook van die dingen geloven we dat God ze heeft gemaakt. Niet dat we dat goed begrijpen. Maar we willen het erop houden dat God op of andere manier er de baas over is. Dan kunnen we er toch een beetje mee leven.
⁴ Wat kwam er van je goede voornemens terecht?