Ruth 3
Voor verdeling, onderverdeling en achtergronden, klik hier
Ruth 3: 1 - 6
1 Op een dag zei Naomi, haar schoonmoeder: ‘Mijn dochter, zal ik niet een thuis voor je zoeken waar het je goed zal gaan? 2 Boaz, bij wie je gewerkt hebt, is zoals je weet familie van ons. Vanavond zal hij op de dorsvloer gerst wannen. 3 Baad je, wrijf je in met olie, kleed je aan en ga naar de dorsvloer. Zorg dat hij je niet ziet voordat hij klaar is met eten en drinken. 4 Als hij gaat slapen moet je goed opletten waar hij zich neerlegt, en dan moet je naar hem toe gaan, de deken aan zijn voeteneinde terugslaan en daar gaan liggen. Hij zal je dan wel vertellen wat je moet doen.’ 5 Ruth antwoordde: ‘Ik zal doen wat u mij zegt.’ 6 Ze ging naar de dorsvloer en deed precies wat haar schoonmoeder haar had opgedragen. (NBV21)
Het oogsten is al weken gaande, maar verder ligt de geschiedenis stil. Tussen Boaz en Ruth gebeurt niets. Toch suggereert het vorige hoofdstuk dat er tussen die twee iets moois zou kunnen opbloeien. Maar Boaz onderneemt niets. Is hij te verlegen? Dat zou kunnen verklaren dat hij ongehuwd is. Vindt hij zichzelf te oud? Of is hij afwachtend omdat hij weet van een andere losser met meer rechten? Hoe dan ook, Naomi beseft dat ze het geluk - geen zorgen meer, maar een thuis, een man, een gezin (vgl Ruth 1: 9 Hebr manoach) waar het Ruth goed zal gaan - een handje moet helpen. Ze heeft een plan bedacht: Ruth moet de nacht met Boaz (2: 20 - familie, losser) doorbrengen op de dorsvloer. Moet ze hem verleiden1?
- Gezien de raad van Naomi (baden, met olie inwrijven) lijkt dat wel het plan: pas wanneer Boaz klaar is met werk en verzadigd van eten en drinken en gaat slapen, moet Ruth naar hem toe en bij hem gaan liggen.
Maar dit duidt niet op sexy kleding enz; het is de manier waarop een vrouw zich voorbereidt op de bruidsnacht.. - Ook gezien het vervolg - geen sex, maar een gesprek (7 - 14) - lijkt verleiden niet de bedoeling. Of zou de Bijbel die dingen verzwijgen? Maar zo preuts is de Bijbel niet, zie bv Gen 38 over Juda en Tamar.
- Maar als Ruth enkel een gesprek met Boaz wilde over zijn plicht om te lossen, kon ze dat toch overdag met hem afspreken? Dat zou echter een heel koele, verstandelijke ontmoeting worden en een thuis, een huwelijk blokkeren
- Kennelijk moet Ruth zich 'als mogelijke bruid' presenteren, op een tijd en plaats dat zij en Boaz ongestoord samen kunnen zijn om te ontdekken welke sluimerende gevoelens zij voor elkaar hebben en of die wederzijds zijn.
Een hachelijk plan: daarmee zet ze haar goede naam op het spel. Dat beseft Boaz straks ook (14). Welke moeder geeft haar dochter zo'n advies? Was er geen andere, fatsoenlijker en minder riskante manier om een zwagerhuwelijk te realiseren?
Ruth werkt echter volledig mee. Ze overweegt niet of een andere losser - waar Naomi in 2: 20 van gesproken had - beter bij haar past. Boaz had een heel goede indruk op haar gemaakt. Het plan van haar schoonmoeder valt in goede aarde.
Het wannen van de gerst kan pas als de gerst geoogst, gedroogd en gedorst is. Daarbij zijn de vliesjes van de korrels losgekomen. De vliesjes zijn onbruikbaar, alleen de graankorrels zijn nuttig om meel van te maken. Daarom gooit de boer dat mengsel van vliesjes en korrels omhoog. Dat doet hij met een wanne, een platte mand. De wind blaast de lichte vliesjes weg, de graankorrels vallen in de wanne terug. Het wannen gebeurt in de namiddag als het niet zo heet meer is, en de avondwind opsteekt.
Ruth 3: 7 - 14a
7 Boaz at en dronk, voelde zich voldaan, en legde zich te slapen tegen een hoop gerst. Toen kwam Ruth stilletjes naar hem toe, sloeg de deken aan zijn voeteneinde terug en ging liggen. 8 Midden in de nacht schrok hij wakker, draaide zich om en zag een vrouw aan zijn voeteneinde liggen. 9 ‘Wie ben jij?’ vroeg hij. ‘Ik ben het, heer, Ruth,’ zei ze. ‘Laat mij bij u schuilen, want u kunt voor ons als losser optreden.’ 10 ‘Moge de HEER je zegenen, mijn dochter,’ zei hij. ‘Dit getuigt van nog meer trouw dan wat je voorheen al hebt gedaan. Je hebt niet omgekeken naar jongere mannen, arm of rijk. 11 Daarom, mijn dochter, wees niet bang. Ik zal doen wat je van me vraagt; iedereen in de stad weet immers dat je een moedige vrouw bent. 12 Maar al is het waar dat ik jullie kan helpen, er is nog iemand anders voor wie dat geldt, en hij staat dichter bij jullie dan ik. 13 Blijf vannacht hier. Als morgenochtend blijkt dat die man als losser wil optreden is het goed, maar als hij dat niet wil, dan doe ik het, zo waar de HEER leeft. Blijf hier nu maar liggen, tot het ochtend wordt.’ 14 En zij bleef tot de ochtend aan zijn voeteneinde liggen. (NBV21)
Ruth doet wat Naomi haar zei. Boaz was voldaan tegen een hoop gerst gaan liggen en in slaap gevallen. Ruth komt stilletjes (Hebr lat = zachtjes, heimelijk) naar hem toe. Boaz merkt niets als Ruth zijn voeten (Hebr margeloot, Ruth 3: 4. 7. 8 en 14)2 ontbloot (Hebr galah: open leggen, onthullen, openbaren). Dit kan betekenen:
- het terugslaan van een deken, overkleed of mantel waarbij de voeten bloot komen te liggen met als bedoeling de aandacht van Boaz te trekken: hem te wekken (overigens staat er in het Hebr niet wat (deken, overkleed of mantel) Ruth opzij legt.
- hem zijn sandalen uittrekken: een liefdevolle daad van zorg of van onderdanigheid. Of is er een link met 4: 7 waar Boaz zijn sandaal uittrekt om zijn besluit te bekrachtigen?
- of staan de voeten voor meer, nl de hele mens (net zoals hart, nieren enz). In deze duiding kruipt Ruth bij Boaz onder de deken of mantel.
- ook is wel gedacht aan het ontbloten van de geslachtsdelen, want voeten of benen zouden daar een verhullende aanduiding voor kunnen zijn, vgl Ex 4; 25, Jes 7: 20,. Zie ook Deur 27: 20 over het dek opslaan, en de schaamte ontbloten in Lev 18.
In 2:12 had Boaz gesproken over de vleugels (Hebr kanaf) van de Heer waaronder Ruth is komen schuilen (Hebr chasah). Nu herinnert Ruth hem aan die woorden: ze vraagt Boaz dat hij zijn vleugel (Hebr kanaf) over haar spreidt (Hebr paras) zoals een hen haar kuikens onder de vleugels neemt en beschermt tegen koude, regen, gevaar. Maw ze zoekt bij hem beschutting. Dat is omdat ze zich als weduwe, zonder kinderen en als Moabitische kwetsbaar voelt. Maar zo geeft ze tegelijk aan hoe hij haar die bescherming zou kunnen bieden, nl door zijn losserplicht op een bijzondere manier na te komen, nl. door niet alleen de akkers van Elimelech en zijn zonen over te nemen (het lossen volgens Lev 25: 25), maar ook Ruth tot vrouw te nemen (een leviraatshuwelijks volgens Deut 25: 5 - 10). Waarbij het speciale is, dat Boaz helemaal niet de zwager van Ruth is. Als hij haar toch tot vrouw neemt, gaat hij niet tegen de Torah in, maar er boven uit. Dan doet hij meer dan het gewone.
Ze stelt zich overigens nederig op: twee keer noemt ze zich 'uw dienstmaagd of slavin'. Ze wil bij Boaz horen.
Boaz maakt geen misbruik van de situatie. Hij weet deze actie van Ruth buitengewoon te waarderen: moge de Heer je zegenen. Hij noemt haar niet 'mijn dienstmaagd', maar 'mijn dochter' net als bij hun eerste ontmoeting op de akker (2: 8) (en straks opnieuw 3: 11). Als reden geeft hij op dat Ruth nu - door Boaz te vragen als losser op te treden - nog meer trouw (Hebr chesed) heeft bewezen dan eerst - toen ze besloot met Naomi naar Bethlehem te gaan. Ruth had in Israel immers ook naar een andere, jongere man (dan Boaz) op zoek kunnen gaan. Dat deed ze niet. Ze wil haar zorgen en die van Naomi op de manier van de Torah aanpakken, dat is dat Boaz als losser optreedt, dwz het land van Elimelech koopt en voor hem nageslacht bij haar verwekt. Aan zulke dingen heeft Boaz blijkbaar ook wel eens gedacht en van gedroomd, maar was te bang of onzeker om daar werk van te maken. Daarom is hij blij dat Ruth dit gewaagde inititatief neemt. Ruth vroeg hem om een dienst (3: 9), maar volgens Boaz heeft zij hem een dienst bewezen. Boaz noemt haar in 3: 11 een moedige vrouw (Hebr chajil), zo noemde schrijver Boaz ook al, in 2: 1.
Boaz zegt zijn hulp zonder meer toe. Hij verwacht weinig moeilijkheden: de bevolking van Bethlehem zal geen bezwaar maken tegen de Moabitische afkomst van Ruth. Ze hebben haar ondertussen leren kennen als een sterke vrouw. Er is echter wel één probleem: een andere man met meer rechten dan Boaz om de rol van losser te vervullen. Dat moet voor Ruth heel koud zijn overgekomen. Ze had voor Boaz alles op het spel gezet en nu reageert hij zo formeel juridisch! Dat Boaz er wel van weet betekent echter ook dat Boaz al langer met deze dingen bezig is. Hij heeft in elk geval zijn plan al klaar. Hij zal zo snel mogelijk deze dingen met de andere losser bespreken. Als deze zijn verantwoordelijkheid voor haar, Ruth wil nemen, is het goed. Zo is het immers in de Torah geregeld. Maar als deze dat om allerlei redenen (en Boaz zal die nadrukkelijk aandragen Ruth 4: 5) niet kan of wil, zal Boaz haar losser zijn, zo bezweert hij bij de HEER.
Tenslotte wil hij niet dat Ruth in het holst van de nacht naar Naomi terug gaat - te gevaarlijk - al was dat voor Boaz de veiligste manier: Ruth ongezien naar huis, daar komen geen praatjes van. Tot het licht begint te worden, blijft ze bij Boaz liggen: bij zijn voeten, genietend van elkaars nabijheid. Dromend van een gezamenlijke toekomst.
Ruth 3: 14b - 18
Voordat het zo licht werd dat men iemand herkennen kon, stond ze op, want hij wilde niet dat bekend werd dat ze op de dorsvloer was geweest. 15 Hij zei: ‘Pak je omslagdoek en houd hem open.’ Dat deed ze, en hij goot er zes maten gerst in en hielp haar dit alles op te tillen. Daarna ging hij naar de stad. 16 Zij ging naar haar schoonmoeder, die haar vroeg hoe het haar was vergaan. Ruth vertelde haar wat Boaz voor haar gedaan had. 17 ‘Deze zes maten gerst heeft hij me gegeven, “want,” zei hij, “je moet niet met lege handen bij je schoonmoeder aankomen.”’ 18 Daarop zei Naomi: ‘Blijf hier dan maar rustig wachten tot je weet hoe het afloopt, mijn dochter, want ik weet zeker dat deze man niet zal rusten voordat hij de zaak geregeld heeft.’ (NBV21)
Ruth volgt de raad van Boaz op: in de vroege ochtend gaat ze terug. Hij geeft een geschenk voor haar schoonmoeder mee, een flinke hoeveelheid gerst. Hij telt nadrukkeljik af: zes maten4 (Hebr madad = meten). Daaraan zal ze weten, dat het goed komt: zes is bijna zeven, het getal van de vervulling, de voleinding.
Hoeveel die zes maten zijn, is niet duidelijk. Het moet in elk geval een heel gewicht zijn geweest want Boaz moet haar helpen het op te tillen. Ruth neemt het mee in haar omslagdoek (Hebr mitpachat).Daarna gaan ze uit elkaar: Ruth naar Naomi. Boaz naar de stad om zo snel mogelijk de zaak met de andere losser te regelen (Ruth 4).
Uiteraard willen we als lezers direct weten of de twee sympathieke helden Boaz en Ruth elkaar krijgen. Maar de schrijver verhoogt de spanning door eerst te vertellen hoe het Ruth vergaat als ze bij Naomi komt. Letterlijk vraagt Naomi haar 'wie ben je, m'n dochter?', dwz wat is er van je geworden? Ben je een misbruikte, een verloofde, een afgewezene, enz? Ruth vertelt wat Boaz voor haar gedaan heeft, In de Bijbel zijn daden meer dan zomaar activiteiten. Ook woorden kunnen daden zijn, nl als ze mensen of situaties veranderen. Wat Boaz zei en niet zei, in wat hij deed en niet deed, dat bij elkaar is een daad, een krachtig werk: liefde en respect voor Ruth, trouw aan de Torah: zo gaat de toekomst open. Naomi maakt uit het verslag van Ruth en het teken van de zes maten gerst op, dat een oplossing nabij is: iemand zal als losser optreden. Ruth zal een thuis hebben (3: 1), de grond van Elimelech blijft in de familie en er zal nageslacht zijn waardoor de naam van Machlon zal voortleven. T is bijna rond. Ruth kan nu niets anders meer doen dan afwachten hoe het Boaz zal vergaan.
Gespreksvragen:
* Hoe had Ruth ook op de raad van haar schoonmoeder kunnen reageren?
* Bedenk eens op welke andere manieren Ruth Boaz om haar vinger had kunnen winden?
* Hoe had Boaz ook met Ruth kunnen doen op de dorsvloer?
* Maw: het plan van Naomi had op vele manieren kunnen mislukken: Was het dan niet onverantwoord om zo langs het randje te gaan?
* Het bedenkelijke en riskante plan slaagt: zit daar iets van God in?
* Augustinus zei: heb lief en doe wat je wilt (dilige et quod vis fac): dat klinkt simpel, maar is het zo eenvoudig?
* Ruth moet tenslotte afwachten. Hoe denk je dat dat voor haar is? Moest je zelf ook wel eens wachten, geduld hebben. Hoe was dat?
* Welke verklaring voor het 'openleggen van de voeten' vind je het meest voor de hand liggen? Of kun je nog een andere bedenken?
-----
Aantekeningen:
1 Moabitische vrouwen hadden een reputatie: Num 25 verleiden ze Israëlitische mannen tot afgoderij. Maar Ruth dient de Heer, evenals Boaz. Daar wil ze hem niet van afhelpen. Ze wil hem voor haarzelf.
2 Verder alleen nog Dan 10: 6
3 De NBV21 heeft 'mijn heer' maar dat staat er in het Hebr niet
4 Een woord dat we verder alleen in Ez 40 - 41 aantreffen (22x ).
Achtergronden
Afkortingen
van de Bijbelboeken > Register (kolom 2) adhv = aan de hand van Afb = Afbeelding BGT = Bijbel in Gewone Taal BHS = Biblia Hebraica Stuttgartensie (Hebr. OT) bv = bij voorbeeld CGK = Christelijk Gereformeerde Kerk DL = Dordtse Leerregels GNB - Groot Nieuws Bijbel GNT = Griekse Nieuwe Testament (Nestle-Aland) Gr = Grieks HCat = Heidelbergse Catechismus Hebr = Hebreeuws HTB = Het Boek HSV = Herziene Staten Vertaling ID = Intelligent Design Lat = Latijn LuV = Lutherse Vertaling LV14 = Leidse Vertaling 1914 LXX = Septuaginta (Grieks OT; 250 - 50 vC) M = Meditatie (bv Mc 1:1M = Meditatie over Mc 1: 1) NA = Nestle-Aland, 27-ste druk (Grieks NT) NB = Naardense Bijbel (P. Oussoren, 2004) NBG = Nederlands Bijbel Genootschap NBG51 = Bijbelvertaling van het NBG (1951) NBV = Nieuwe Bijbel Vertaling (2004) NBV21 = Nieuwe Bijbel Vertaling van het NBG (2021) nC = na Christus NGB = Nederlandse GeloofsBelijdenis NT = Nieuwe of tweede Testament OT = Oude of eerste Testament PM = Post Modernisme PKN = Protestantse Kerk Nederland Pr = Preek (bv Ps 84Pr = Preek over Psalm 84) RKK = Rooms Katholieke Kerk SV = Staten Vertaling TeNaCh = Torah+Nebiïm+Chetoebim v = volgende vers (bv Ps 1: 1v betekent Ps 1: 1 - 2) vd = van de vv = volgende verzen (bv Ps 1: 1vv betekent Ps 1: 1 - 3) vC = voor Christus WV = Willibrord Vertaling X = Chiasme (kruisstelling) > = zie (bv > 2 betekent zie bij punt 2) // = synoniem parallellisme <> = antitthetisch parallellisme |