Trinitatis en daarna
Algemeen
De meeste van deze zondagen hebben geen bijzondere naam. In ‘De adem van het jaar’ heten ze de zoveelste zondag na Pinksteren. Alleen de eerste heeft een naam en heet Trinitatis.
Het Dienstboek van de PKN nummert trouwens niet vanaf Pinksteren, maar vanaf Trinitatis. Hier heten ze zondagen na Trinitatis, zondagen van de Zomer en zondagen van de Herfst. Dat suggereert dat het drie duidelijk te onderscheiden perioden zijn, maar liturgisch gezien is dat niet zo. Daarom tellen wij gewoon vanaf Pinksteren.
Eerste zondag na Pinksteren : Trinitatis
De zondag die volgt op het Pinksterfeest heet sinds 1334 in de westelijke kerk1Trinitatis. Zondag van de heilige Drie-eenheid. Immers in de kerk hebben we de drie grote feesten Kerst, Pasen en Pinksteren gevierd. Op de zondag van de Drievuldigheid vieren we dat God een eenheid is van Vader, Zoon en heilige Geest.
Het is omstreden of het wel zo wijs is, om aan de Drie-eenheid een speciale zondag te wijden. Zou het niet meer voor de hand liggen om na Pinksteren verder te gaan met lezingen die de kerk bepalen bij haar diaconale roeping en zendingsopdracht? Bv Toen Jezus de mensenmenigte zag, voelde Hij medelijden met hen, omdat ze uitgeput en hulpeloos waren, als schapen zonder herder. Hij zei tegen zijn leerlingen: ‘De oogst is groot, maar er zijn weinig arbeiders. Vraag dus de eigenaar van de oogst of Hij arbeiders wil sturen om de oogst binnen te halen.’ (Mat 9: 36 - 38 - NBV21) 1 Kor 2: 6 – 16. Een Trinitatis zondag doorbreekt het logische verband van het kerkelijk jaar en er kleeft het risico aan van een theoretische of dogmatische prediking.
Hoe dan ook: de evangelielezing is Joh 3: 1 – 16 (Nicodemus), aangevuld met Ex 34 of Ex 3 of Spr 8.
De geloofsbelijdenis is op deze zondag ook wel eens de niet zo bekende geloofsbelijdenis die op naam van kerkvader Athansius2. (Al wie behouden wil worden…)
Geschikte liederen zijn 703 – 707 (Liedboek 2013) of Gezang 253 – 259 (Liedboek 1973).
De kleur is wit3: symbool voor licht en zuiverheid. God woont in een ontoegankelijk licht. Wit is ook de kleur die alle kleuren in zich bergt en zo is wit een gelijkenis met God die een eenheid is van Vader, Zoon en Geest.
Op Trinitatis volgen tot de zomer aanbreekt (21 juni) de zondagen na Trinitatis, maximaal 5. Het precieze aantal hangt af van het aantal weken na epifanie. Zijn er veel weken na epifanie, dan zijn er weinig zondagen na Trinitatis. En omgekeerd.
De kleur van Trinitatis is groen.
Tweede t/m 28ste zondag na Pinksteren (zondagen na Trinitaties, zondagen van de zomer en zondagen van de herfst)
Deze groene zondagen vormen de derde grote kring naast de Kerstkring (Adventstijd zondagen van Epifanie) en de Paaskring (Veertigdagentijd – Pinksteren). Omdat de Pinksterdatum vroeg of laat kan vallen, varieert het aantal zondagen van Pinksteren, zomer en herfst tot de zgn Eeuwigheidszondag. Het kunnen er 24 tot 28 zijn.
Het is de tijd die zich goed leent om in de prediking aandacht te schenken aan
- de christelijke levenswandel
- de zending en groei van de kerk
- de tegenstand die de kerk ondervindt
- de vreemdelingschap van de gelovigen.
Een bijzondere zondag in deze periode is in veel gemeentes de startzondag. Ergens medio september, na de zomervakantie, markeert men met een bijzondere dienst het begin van het nieuwe seizoen.
Andere bijzondere momenten in deze tijd van het jaar:
- de overgang naar de herfst
- de overgang van zomertijd naar wintertijd
- het binnenhalen van de oogst > dankdag voor gewas en arbeid.
- de voorlaatste zondag van het kerkelijk jaar is al verbonden met de Eeuwigheidszondag. Dan leest men vaak van het dochtertje van Jaïrus (Mat 9: 18 – 26).
Traditie
In de Middeleeuwen werd het gebruikelijk om de heiligen te gedenken en de overledenen. Voor het eerste werd een heiligenkalender opgesteld en op 1 november werd er een speciale kerkdienst 'Allerheiligen' aan gewijd. Voor het tweede was er een dag later een speciale dienst: Allerzielen. In de RKK is dat nog altijd zo.
In de Protestantse kerken wilde men deze vieringen niet voortzetten.
Ipv Allerheiligen is er op de zondag rond 31 okt in Protestantse kerken vaak aandacht voor de Reformatie die Luther 1517 begon: de zgn Lutherzondag of Reformatiezondag.
Allerzielen heeft in de Protestantse kerken een tegenhanger in de Eeuwigheidszondag.
-----
1 In de oosterse kerk heeft men niet zo’n zondag. Op de zondag na Pinksteren vieren zij de gedachtenis van de heiligen en martelaren. Dat doet de westerse kerk ook, maar dan op of rond 1 november.
2 Overigens ten ontechte: Athanasius schreef Grieks, dit credo is Latijn. Meer info op: https://protestantsekerk.nl/verdieping/de-geloofsbelijdenis-van-athanasius/
3 Evt rood als bij Pinksteren.
Achtergronden
Afkortingen
van de Bijbelboeken > Register (kolom 2) adhv = aan de hand van Afb = Afbeelding BGT = Bijbel in Gewone Taal BHS = Biblia Hebraica Stuttgartensie (Hebr. OT) bv = bij voorbeeld CGK = Christelijk Gereformeerde Kerk DL = Dordtse Leerregels GNB - Groot Nieuws Bijbel GNT = Griekse Nieuwe Testament (Nestle-Aland) Gr = Grieks HCat = Heidelbergse Catechismus Hebr = Hebreeuws HTB = Het Boek HSV = Herziene Staten Vertaling ID = Intelligent Design Lat = Latijn LuV = Lutherse Vertaling LV14 = Leidse Vertaling 1914 LXX = Septuaginta (Grieks OT; 250 - 50 vC) M = Meditatie (bv Mc 1:1M = Meditatie over Mc 1: 1) NA = Nestle-Aland, 27-ste druk (Grieks NT) NB = Naardense Bijbel (P. Oussoren, 2004) NBG = Nederlands Bijbel Genootschap NBG51 = Bijbelvertaling van het NBG (1951) NBV = Nieuwe Bijbel Vertaling (2004) NBV21 = Nieuwe Bijbel Vertaling van het NBG (2021) nC = na Christus NGB = Nederlandse GeloofsBelijdenis NT = Nieuwe of tweede Testament OT = Oude of eerste Testament PM = Post Modernisme PKN = Protestantse Kerk Nederland Pr = Preek (bv Ps 84Pr = Preek over Psalm 84) RKK = Rooms Katholieke Kerk SV = Staten Vertaling TeNaCh = Torah+Nebiïm+Chetoebim v = volgende vers (bv Ps 1: 1v betekent Ps 1: 1 - 2) vd = van de vv = volgende verzen (bv Ps 1: 1vv betekent Ps 1: 1 - 3) vC = voor Christus WV = Willibrord Vertaling X = Chiasme (kruisstelling) > = zie (bv > 2 betekent zie bij punt 2) // = synoniem parallellisme <> = antitthetisch parallellisme |