Besproken Bijbelgedeelten en Thema's

Hoogmoed en waanzin, de diagnose en de therapie.

A      tekst Dan 4:31 groet

De wereld draait om mij
Dat zullen we niet gauw zeggen

Hoogmoed, eigendunk, trots : geen goede eigenschap

Bescheidenheid siert de mens

 

Nee, de wereld draait niet om mij

ik geef juist heel veel om mijn vrienden

maar:

Waarom moet je dan de hele dag door dag appen en twitteren?

Dat doe je toch

om in het centrum van de belangstelling te staan

Die selfies zet je toch op YouTube om bewonderd te worden?

 

Nee, de wereld draait niet om mij

ik sta liever niet op de voorgrond

Maar: waarom word je dan zo boos

als het eten niet op tijd op tafel staat?

En als jij te laat bent

moet iedereen daar begrip voor opbrengen.

 

Nee, de wereld draait niet om mij

de kerk, de politiek, de club zijn veel belangrijker.

Maar: waarom moet jij dan links en rechts

en over de vluchtstrook iedereen voorbij?

Dan vind je jezelf toch veel belangrijker

dan al die anderen in file?

 

We zeggen bescheiden te zijn,

maar ons doen en laten spreekt een andere taal:

trotse selfies, ikzucht, ongeduldige haast

allemaal vormen van hoogmoed

 

De wereld draait niet om mij

Maar zijn brief begint Nebukadnezar met

ik leidde een zorgeloos bestaan in mijn huis,

een weelderig leven in mijn paleis.

Dat is niet per se hoogmoed.

T zou ook onbezorgde tevredenheid kunnen zijn

maar het is wel 3x Ik, mijn, mijn; in 1 zin!

 

En een jaar later zegt hij:

Is Babel niet indrukwekkend, de koningstad die ik

door mijn grote macht heb gebouwd

tot eer van mijn majesteit?

Weer 3x ik, mijn en mijn!
Maar nu horen wij er alleen nog maar trots in doorklinken

 

De zorgeloze tevredenheid van een jaar eerder

is ongemerkt overgegaan

in trotse opschepperij, in hoogmoed

hoogmoed die voor de val komt!

 

Dat zal toch met mij niet gebeuren?

B      Nebukadnesar krijgt een droom

Een droom die hem veel kan leren over zichzelf:

wie hij is

en waar het met hem nog op uit zal lopen

als hij zichzelf niet aanpakt en verandert.

Een droom die hem de ogen wil openen

voor de hoogmoed in zijn leven.

 

Een paar dingen vallen op:

- het gaat over een boom, eentje maar; niet een heel bos vol

Het zou Nebukadnesar aan het denken kunnen zetten:

he, zie ik geen andere mensen staan?

 

> ik vroeg u om een tekening te maken van u zelf

hoe staat u daarop? Alleen?

of jezelf hand in hand met

je partner, je kinderen, je klas, je collega’s, je elftal

Ik hoop het laatste: je leeft toch niet alleen?

 

En wat ook opvalt:

die boom staat daar fier en trots,

- niets te zien van de bodem die hem draagt

- geen spoor van de wolken die hem beregenen

- de zon die hem doet groeien, ook al niet in beeld

Ooit zo’n boom gezien? Dat is toch niet realistisch?

Voelt Nebukadnesar voelt zich dan totaal onafhankelijk:

Geen God die hem draagt, en voedt en alles geeft:

kracht, gezondheid, macht en succes.

 

> Kijk nog eens even naar die tekening van jezelf:

staan daar dingen op die jou dragen

waar jij afhankelijk van bent?

Zon en lucht, de natuur, je gezondheid, je talenten

alles wat God je geeft

Of ben je dat in de loop van de jaren vergeten?
 

En wat ook opvalt:
Nebukadnesar ziet bedoelt het goed

ziet het zichzelf als een weldadige boom

in de takken nestelen de vogels

de bladeren bieden schaduw aan de dieren van het veld

en mensen plukken er de vruchten van

Meent Nebukadnesar dat nou echt:

dat iedereen blij met hem moet zijn

omdat hij welvaart en geluk brengt voor alle mensen

op de hele wereld.

 

> En jouw tekening?

hoe groot heb jij jezelf gemaakt?

Ben jij onmisbaar voor je omgeving?

Een overspannen predikant vroegen ze eens:

zijt gij het die komen zou,

of hebben wij een ander te verwachten?

 

C      God waarschuwt door een droom.

Dat gebeurt nog wel eens.

Soms vertellen mensen dat ze een droom hadden

die hun even in de spiegel liet kijken.

Maar vaker krijgen we andere waarschuwingen:

Je man, je vrouw klaagt:

«sinds die nieuwe baan, heb je helemaal geen tijd meer voor me»

Of problemen:slapeloze nachten

Of ruzies met je collega’s: een kort lontje

Dat zou ook een seintje kunnen zijn

dat je veel te veel hooi op de vork neemt

dat je jezelf veel te belangrijk vindt

 

Daniël is als de huisarts die een slechte uitslag heeft te brengen

Met verdriet in zijn stem komt hij met de diagnose

majesteit, wat die droom betekent...

ik zou willen dat het voor uw vijanden was

Zo doe je dat...met de nodige schroom

Heel anders dan Jona:

die de bewoners van Nineve de wacht aanzegt

en zich al verheugt op de ondergang van de stad

en boos wordt als de bevolking zich bekeert

en de straf niet doorgaat.

 

Daniël waarschuwt dat het nog niet te laat is

Het doemscenario hoeft niet uit te komen

Dat is zelfs de bedoeling

Dat betekent ook:

Er hangt ons niet een noodlot boven het hoofd

God waarschuwt in de hoop op verandering

Dat Nebukadnesar geneest van «ik, mijn, mijn»

Dat wij van de hoogmoed afkomen

 

De therapie doet Daniël erbij

- wees vrijgevig en ontferm je over de armen

Als je rijk bent, weet dan dat je het van God hebt

hij heeft het je toevertrouwd

om van te delen met de mensen om je heen.

Nee: niet alleen je gezin, je familie, je vrienden

dat is gewoon eigen, nog te dichtbij.

Maak de kring groter: deel ook met wie niet bij je horen:

help de armen met je geld

biedt vervoer aan voor wie geen auto hebben

help de vluchtelingen met taalles

maak tijd voor wie zich eenzaam voelt

 

Dat is de therapie voor de hoogmoed.

Zo doorbreek ik heel letterlijk

het idee dat de wereld om mijzelf draait

zo leg ik weer de verbinding met de mensen om mij heen

Dat is nodig. Daar blijf ik mens bij.

 

D       Op een dag loopt de koning over het dak van zijn paleis

tevreden, trots: is dit niet het Babel dat ik

door mijn grote macht heb gebouwd

tot eer van mijn majesteit?

Eerlijk is eerlijk:

Het was ook een indrukwekkende stad geworden:

De hangende tuinen horen bij de wereldwonderen van die tijd.

Maar wat een hoogmoed:

Zelfs op elke steen van de huizen, muren en poorten

staat de naam «Nebakuadnesar»

 

God had gewaarschuwd met een droom

Daniël had de uitweg gewezen

Maar de koning had er niets op gedaan.

Dat blijft niet zonder gevolgen.

Hij krijgt het loon van de hoogmoed:

Hij had zich steeds meer losgemaakt van de mensen

> Nu wordt hij verstoten door de mensen

Hij had zich steeds meer geïsoleerd van God

> Nu laat God hem los.

 

Hoe vaak bent u al gewaarschuwd

door dromen, je partner, door slapeloze nachten

Hoe vaak heb jij al die waarschuwingen in de wind geslagen?

Er komt een moment dat het te laat is

Er komt een moment, dan krijg je

wat je over jezelf hebt afgeroepen:

dan wil het met je huwelijk echt niet meer

dan zit je overspannen thuis

 

Nebukadnesar die zichzelf een supermens vond

is op het laatst meer dier dan mens.

Hoogmoed en waanzin liggen vlak bij elkaar.

We herinneren ons de oorlog

Duitsers zagen zichzelf als de Ubermensch...

maar ze gedroegen zich als beesten.

We kunnen ook gerust aan vandaag denken:

Er zit veel hoogmoed in onze cultuur

met de waanzin die erbij hoort:

 

We geven miljarden uit aan ruimtevaart

terwijl miljoenen mensen sterven van de honger!

 

We willen ons leven verdedigen

en daarom hebben we wapens en legers

die de mensheid compleet kunnen uitroeien

 

Hoogmoed en waanzin tegelijk.

Hoe lang zal dat nog goed gaan?

 

 

E      Dit is het einde niet.
T komt weer goed met Nebukadnesar

Na 7 jaar, dat is: op Gods tijd -

na 7 jaar is de trots van de koning gebroken.

Voor het eerst van zijn leven beseft hij zijn grote eenzaamheid

En hij snakt naar verbinding met God

En hij verlangt naar leven verbonden met mensen

 

«ik mijn mijn» hij kan het niet meer over zijn lippen krijgen.

Hij zegt zelfs helemaal niets meer

Enkel nog de blik omhoog, naar de hemel

 

Maar dat weinige is genoeg.

De blik van jezelf af, naar buiten, om hoog

naar God en naar de mensen.

Het verlangen verbonden te zijn zit er altijd nog in.

Al die jaren van hoogmoed hebben dat niet uitgewist!

 

Dat is goed nieuws!

Wat we ook van ons leven gemaakt hebben

op de bodem van onze ziel

is en blijft altijd deze aanleg.

Zo zijn we gemaakt: aangelegd op leven met God en met elkaar.

Dat gaat er nooit uit.

 

De blik omhoog, naar de hemel.

Sursum corda, zeggen we in de kerk

verheft uw harten in de hemelen waar Christus is

Breng jezelf te binnen

hoe in Jezus de liefde van God

tot het uiterste is gegaan

tot in de dood aan het kruis.

Twijfel niet eraan dat die grote liefde van God

ook naar jou uitgaat.

Pak die uitgestoken hand.

 

Het lijkt een kleinigheid, en dat is het ook

Maar zolang we hoogmoedig zijn is, is het een hele stap

Zoveel als een statement

Je zegt daarmee: O God, kom weer in mijn leven.

En met dat drupje geloof komt de verbinding weer tot stand.

En komt het allemaal weer op gang:

verbondenheid, vriendschap, aandacht en zorg, liefde en dienst.

 

Een kleine stap. Maar je moet het wel doen.

Anders blijf je in trots en hoogmoed gevangen.

 

Met een woord van de Heer:

Wie zichzelf verhoogt zal vernederd worden

Wie zichzelf vernedert, zal verhoogd worden

AMEN